Observeren kun je leren

We schrijven met regelmaat over de mensen die, samen met het team, een Beelden van Kwaliteit-traject mogelijk maken. Zo heb je de procesbegeleiders die het gehele traject begeleiden. De observatoren die de observaties doen en de observatieverslagen schrijven. En de gesprekspartners die met het team in gesprek gaan over het observatieverslag. Deze rol vervul je niet zomaar. Zo gaat er aan elk van deze rollen een opleiding en/of intensief oefenen en reflecteren vooraf. Procesbegeleider Saskia Jordens vertelt over de opleiding voor observator.

Training voor observatoren

Saskia: “Voordat we de nieuwe observatoren op pad sturen, doen ze eerst een driedaagse opleiding. Daarin behandelen we hoe we bij BvK het observeren vormgeven en gaan de observatoren intensief met zichzelf aan de slag: wat neem jij mee aan waarden en normen? Door welke bril kijk jij naar bepaalde situaties? Welke kaders beïnvloeden jouw kijk? Dat doen we aan de hand van uitdagende oefeningen. Bijvoorbeeld die van de ‘onderzoekende dialoog’ waarin we in groepjes van drie uiteengaan. Eén persoon gaat in de rol van ‘onderzoeker’ op zelfonderzoek uit aan de hand van een vooraf gestelde vraag. De ‘facilitator’ helpt de onderzoeker daarbij. Een derde, de ‘waarnemer’, observeert. Ook gebruiken we video’s die je bewust maken van je onbewuste interpretaties, je aannames en die het effect van gefocuste aandacht aan het licht brengen.

Daarnaast gaan we drie keer naar buiten om te oefenen met observeren en het opschrijven van wat men ziet. En staan we uitvoerig stil bij hoe je een observatieverslag schrijft en waar je op moet letten. Tijdens de observaties kan een observator ook vragen stellen aan medewerkers en cliënten. Daarom behandelen we ook hoe je een vraag zo kan stellen dat je een antwoord krijgt waar je voor je observatieverslag wat aan hebt én waar diegene die de vraag beantwoordt zelf wat aan heeft.”

In de praktijk

Na de drie opleidingsdagen brengen de observatoren in een periode van drie weken het geleerde in praktijk. En haken ze aan bij een team dat een BvK-traject volgt. “Ook krijgen ze huiswerkopdrachten”, vertelt Saskia. “Ze delen bijvoorbeeld een stuk van het observatieverslag met de rest van de groep, die we dan gezamenlijk bespreken. Of ze krijgen de oefening ‘vragen stellen’ mee, die ze dan in praktijk mogen brengen. Tijdens de terugkomdagen in die drie weken hebben we het over wat goed gaat, wat anders kan en leren ze vooral ook heel veel van elkaar.”

Het observatieverslag maken

Wanneer de observatoren hun observaties hebben afgerond zijn er een hoop aantekeningen die beoordeeld moeten worden. Saskia: “Lang niet alles is relevant. Om te voorkomen dat in het observatieverslag alleen belandt wat observatoren zélf belangrijk, bijzonder of leuk vinden, maken ze gebruik van een matrix. Aan de hand van de matrix categoriseren ze hun observaties door ze toe te wijzen aan onderwerpen als verbinding, (zelf)initiatief, ontwikkeling/thuisgevoel en ‘vraag uit het team’. Wanneer een observatie op veel of alle categorieën scoort, belandt die in het observatieverslag. Zo maken we ook dit proces zo objectief mogelijk.”

Observatoren uit alle hoeken

De observatoren komen overal vandaan. Soms zijn het zorgverleners. Anderen vervullen een staffunctie. Ook zijn er steeds meer vrijwilligers, mensen van buiten zorgorganisaties, die deze rol oppakken. En op deze manier meewerken aan het ontwikkelen van de kwaliteit van zorg. Saskia: “Wat deze mensen gemeen hebben is dat ze zichzelf graag in iets nieuws willen ontwikkelen. En dat ze enthousiast zijn over dat Beelden van Kwaliteit de focus legt op wat goed gaat, de pluimen.”

Meer lezen?

Lees dan bijvoorbeeld eens het verhaal van Eleonora. Of van Daniël.

* Op de eerste foto zie je een observator een zorgsituatie observeren. Op de tweede foto zie je Saskia in actie tijdens een Beelden van Kwaliteit-traject.

Gerelateerde items